الوقت- درحالی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا همه ابزارهای قدرت خود را بکار گرفته تا به خیال خود از طریق اعمال فشار حداکثری جمهوری اسلامی را به نشستن پای میز مذاکره با شروط زیاده‌خواهانه وادار کند اما در مقابل تهران با بکارگیری ظرفیت‌های گسترش ائتلاف‌های خود با روسیه و چین به عنوان رقبای ایالات متحده، درصدد ناکام گذاشتن رویکرد تهاجمی کاخ سفید است.
در این رابطه، اخیراً توافق سیاسی مهمی میان روسیه، ایران چین در موضوع هسته‌ای به امضا رسید که مانور دیپلماتیک مهمی از سوی دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی در برابر تحرکات سیاسی غربیها بود.
این توافق در پی نشست سه‌جانبه معاونان وزرای خارجه سه کشور در روز جمعه (24 اسفند) در پکن به دست آمد که طی آن، ماجائوشو، معاون وزیر خارجه چین، کاظم غریب آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، و سرگی الکسویچ ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه آخرین وضعیت موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها علیه ایران را به‌طور مفصل مورد بحث و بررسی قرار دادند.
سه کشور در بیانیه پایانی، ضمن محکوم کردن تحریم‌ها علیه ایران تاکید کردند که طرف‌های ذیربط باید متعهد به توجه به دلایل ریشه‌ای وضعیت کنونی بوده و اعمال تحریم، فشار و تهدید توسل به زور را ترک نمایند.
سه کشور بر اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، شامل زمانبدی‌های مندرج در آن، تاکید کرده و از طرف‌های ذیربط خواستند تا از انجام هر اقدامی‌که موجب تشدید وضعیت شده اجتناب کنند تا فضا و شرایط مناسب برای تلاش‌های دیپلماتیک ایجاد شود.
چین و روسیه از اعلام مجدد ایران که برنامه هسته‌ای‌اش منحصرا برای اهداف صلح‌آمیز است و نه برای تولید سلاح هسته‌ای استقبال کردند. آنها همچنین از سیاست ایران برای تداوم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمایت کرده و بر لزوم احترام کامل به حق ایران، به عنوان دولت عضو معاهده منع اشاعه، نسبت به استفاده‌‌های صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، تاکید کردند. در بخش دیگری از توافق، سه دولت بر لزوم اجتناب تمامی دولت‌ها از هر اقدامی که فعالیت فنی، بی‌طرفانه و عینی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف کند، تاکید کردند.
این نشست درحالی برگزار شد که در ماه‌های اخیر بار دیگر آمریکا و متحدان اروپایی آن، ادعاهای همیشگی خود را علیه برنامه هسته‌ای ایران مطرح کرده و مدعی شده‌اند که تهران فعالیتهای هسته‌ای خود را خارج از نظارت آژانس، گسترش داده است.
بر همین اساس، سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان همچنین تهدید کرده‌اند در صورت لزوم آمادگی دارند «مکانیسم ماشه» را فعال کرده و تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را بازگردانند.
این اتهامات درحالی مطرح می‌شود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از این بارها در گزارشهای فصلی خود ضمن اعتراف به صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران تایید کرده که تهران به تعهدات خود در برجام عمل کرده است. برخلاف غربیها، روسیه و چین همواره از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران حمایت کرده و در نشست پکن نیز صلح‌آمیز بودن فعالیتهای ایران را تایید کردند تا هرگونه بهانه تراشی از سوی واشینگتن و اروپا را بگیرند.
سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان همچنین تهدید کرده‌اند در صورت لزوم آمادگی دارند «مکانیسم ماشه» را فعال کرده و تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را بازگردانند.
لازم به ذکر است که تروئیکای اروپا قصد داشت با فرمول جدید مذاکرات 1+3، روسیه و چین را دور زده و از گردونه مذاکرات کنار بگذارد ولی این نشست نشان داد که دو قدرت هسته‌ای عضو دائم شورای امنیت از مواضع ایران در برابر فشارهای سیاسی غرب حمایت خواهند کرد و اجازه اجماع‌سازی علیه ایران در شورای امنیت را نخواهند داد.
درس دیپلماسی به ترامپ
این نشست در بحبوحه تهدیدات آمریکا علیه ایران برگزار شد که ترامپ با زبان زور تلاش کرده تا توافق جدیدی را با تهران امضا کند. با این حال آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب و دیگر مقامات ایرانی بارها گفته‌اند که در برابر قلدری واشنگتن کوتاه نیامده و تحت فشار مذاکره نخواهند کرد.
ترامپ اخیرا نیز از طریق امارات نامه‌ای را به رهبر انقلاب تحویل داده که به اذعان خود او جزئیات آن به همه گزینه‌های روی میز اعم از دیپلماتیک و حتی نظامی برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران اشاره دارد. بنابراین، در این شرایط برگزاری نشست سه‌جانبه در پکن برای سردمداران کاخ سفید پیام‌های روشنی به همراه دارد.
چین و روسیه با امضا توافق اخیر مسیر درست دیپلماسی را به غربیها گوشزد کردند و در واقع به ترامپ یادآور شدند که تعاملات دیپلماتیک، سیاسی و گفتگوی مبتنی بر اصل احترام متقابل، تنها گزینه عملی و معتبر در این خصوص است.
این درحالی است که ترامپ، از زمان ورود به کاخ سفید با اینکه در ظاهر خود را خواستار مذاکره با ایران نشان داده اما در عمل با اعمال تحریمهای جدید و تهدید حمله به تاسیسات هسته‌ای نشان داده که به مسیر دیپلماتیک اعتقادی ندارد و بیشتر رویای تسلیم دیپلماتیک ایران را در سر می‌پروراند.
همچنین، تأکید بر لزوم احترام به حقوق بین‌الملل و حق حاکمیت کشورها نشان‌دهنده مخالفت با سیاست‌های تهاجمی و یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا است و اینکه در هر گونه گفتگویی باید حقوق ملت ایران تضمین شود در غیر این صورت همه مسیرها به بن‌بست ختم خواهد شد.
حمایت صریح روسیه و چین از این بایت نیز حائز اهمیت است که این دو کشور با افزایش همکاری اقتصادی و فنی با ایران، می‌توانند به کاهش اثر تحریمهای آمریکا کمک کنند. به‌ویژه چین، به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، نقش مهمی در حفظ جریان‌های مالی و تجاری ایفا می‌کند و بیانگر این است که تشدید دامنه تحریمهای غرب، کاری از پیش نخواهد برد.
اینکه بسیاری از کشورها دیگر مثل گذشته از تحریمهای آمریکا علیه ایران حمایت نمی‌کنند نشان می‌دهد که سیاست فشار حداکثری و تلاش برای منزوی کردن جمهوری اسلامی شکست خورده و ادامه این وضعیت خواسته‌های واشینگتن را تامین نخواهد کرد.
علاوه‌براین، برگزاری نشست پکن بلافاصله پس از انجام رزمایش مشترک دریایی ایران، روسیه و چین در منطقه استراتژیک حلیج فارس، تنگه هرمز، دریای عمان تا تنگه مالاگا، به نوبه خود شراکت‌های راهبردی سه کشور را یادآور شد که بر اساس آن روسیه و چین تهدید نظامی ایران را به عنوان تهدید امینت بین‌المللی و تهدید منافع پایدار و کلان خود در نظام در حال پوست‌اندازی توازن قدرت جهانی می‌بینند. نظامی که در آن آمریکای ترامپ، به عنوان هژمونی در حال افول به دنبال جلوگیری از قدرت‌گیری رقبا از طریق دکترین آشوب در کانون‌های راهبردی رقابت ژئوپلتیکی است.
بنابراین برگزاری این رزمایش و نشست پکن نشان‌دهنده اتحاد سیاسی و نظامی این سه کشور مهم و اثرگذار در جهت مقابله با سلطه‌گری و زیاده‌خواهی دنیای غرب به رهبری ایالات متحده است. همچنین، این نشست علاوه بر تأثیر فوری در کاهش اثر تهدیدات ترامپ، مسیر را برای همکاری‌های عمیق‌تر و راهبردی میان ایران، روسیه و چین در زمینه هسته‌ای و فراتر از آن هموار می‌کند.
تاثیر نشست پکن بر رویکرد تهدیدآمیز ترامپ
جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با الوقت؛ درباره اینکه ائتلاف سه جانبه ایران، روسیه و چین بر سر برنامه هسته‌ای در دیدگاه و مواضع ترامپ چه تاثیری خواهد گذاشت، تاکید کرد:«نشست پکن در واقع پیام‌های مهمی درباره برنامه هسته‌ای به دنیای غرب داشت که ایران نه تنها منزوی نیست بلکه در کنار قدرتهای بزرگ جهان قرار گرفته و قابلیت‌های زیادی در عرصه بازدارندگی و تاثیرگذاری بر معادلات سیاسی جهان دارد. چین و روسیه با حمایت از ایران نشان دادند که ایران ضعیف به هیچ وجه به نفع آنها نیست و خواستار ایران قدرتمند هستند، چرا که تضعیف ایران سبب می‌شود تا آمریکاییها بیشتر بر اوضاع منطقه به ویژه بر منابع انرژی مسلط شوند و منافشعان را تامین کنند و لذا ایران قدرتمند اجازه این کار را نخواهد داد».
قنادباشی گفت:«روسیه و چین مخالف یکجانبه‌گرایی آمریکا هستند سبب شد تا آنها به صراحت از تهران حمایت کنند و در این نشست سه قدرت موضع مشترکی را در قبال بسیار یاز مسائل جهان به خصوص برنامه هسته‌ای اتخاذ کردند. این همگرایی در بالاترین سطح قرار دارد و نشان می‌دهد که آنها در برابر هر نوع تهدیدی که آمریکا علیه برنامه هسته‌ای ایران دارد، بازدارندگی ایجاد خواهند کرد. این نشست حاوی این پیام بود که غرب توان حذف ایران از عرصه معادلات سیاسی و منزوی کردن آنرا ندارد، و ایران از حمایت قدرتهایی برخوردار است که آنها هم در برابر زیاده‌خواهی غربیها ایستاده‌اند. بنابراین، در نشست پکن نوعی هم‌افزایی بین سه کشور به وجود آمد و بازدارندگی سه قدرت را در برابر غرب نشان داد».
